"سوخت موتور دیزل چیست و چگونه کار می‌کند؟ (ویژگی‌ها، انواع، مزایا و تفاوت‌ها)"

سوخت موتور دیزل چیست؟

سوخت موتور دیزل یکی از مهم‌ترین اجزای عملکرد صحیح این نوع موتور است. این سوخت معمولاً به نام گازوئیل یا دیزل شناخته می‌شود و از مشتقات نفت خام به دست می‌آید. گازوئیل دارای چگالی بالاتر و انرژی بیشتری نسبت به بنزین است و به همین دلیل در موتورهای دیزلی که به قدرت و دوام بالا نیاز دارند، استفاده می‌شود.

ویژگی‌های سوخت دیزل

چگالی بالا: گازوئیل نسبت به بنزین چگالی بیشتری دارد و انرژی بیشتری در هر لیتر فراهم می‌کند.

نقطه اشتعال بالا: سوخت دیزل دیرتر از بنزین مشتعل می‌شود که این ویژگی باعث ایمنی بیشتر در حمل و نقل و ذخیره‌سازی آن می‌شود.

مقدار گوگرد: بسته به نوع پالایش، گازوئیل می‌تواند دارای مقادیر متفاوتی از گوگرد باشد. امروزه انواع کم‌گوگرد برای کاهش آلودگی تولید می‌شوند.

انرژی بالا: هر لیتر گازوئیل انرژی بیشتری نسبت به بنزین تولید می‌کند که این امر باعث افزایش بازدهی موتورهای دیزل می‌شود.

انواع سوخت دیزل

گازوئیل معمولی: پرکاربردترین نوع سوخت دیزل برای وسایل نقلیه سنگین و ماشین‌آلات کشاورزی.

دیزل کم‌گوگرد: برای کاهش آلاینده‌ها و مطابقت با استانداردهای زیست‌محیطی جدید.

دیزل زیستی (بیودیزل): از منابع گیاهی یا حیوانی تولید می‌شود و دوستدار محیط زیست است.

موتور دیزل چگونه کار می‌کند؟

موتور دیزل نوعی موتور احتراق داخلی است که انرژی شیمیایی سوخت را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. این موتورها به دلیل بازدهی بالا و دوام زیاد، در کامیون‌ها، قطارها، کشتی‌ها و ژنراتورها به کار می‌روند.

مراحل عملکرد موتور دیزل

مکش (Intake): پیستون به سمت پایین حرکت می‌کند و هوا را به داخل سیلندر می‌کشد.

تراکم (Compression): پیستون به سمت بالا حرکت می‌کند و هوای داخل سیلندر را با نسبت بسیار بالایی فشرده می‌کند. این فشرده‌سازی باعث افزایش شدید دما می‌شود.

تزریق سوخت (Fuel Injection): در پایان مرحله تراکم، سوخت دیزل با فشار بالا به داخل سیلندر تزریق می‌شود.

احتراق (Combustion): به دلیل دمای بالای هوای فشرده، سوخت به طور خودکار مشتعل شده و انفجار ایجاد می‌کند. این انفجار پیستون را به سمت پایین هل می‌دهد و انرژی مکانیکی تولید می‌شود.

تخلیه (Exhaust): پیستون دوباره به سمت بالا حرکت می‌کند و گازهای حاصل از احتراق را از سیلندر خارج می‌کند.

تفاوت موتور دیزل با موتور بنزینی

مزایای موتور دیزل

بازدهی بالا: به دلیل نسبت تراکم بالا و انرژی بیشتر سوخت دیزل.

دوام و طول عمر زیاد: قطعات موتور دیزل مقاوم‌تر و مستحکم‌تر هستند.

مصرف سوخت کمتر: در مقایسه با موتورهای بنزینی، مصرف سوخت کمتری دارند.

توان تولیدی بالا: برای کاربردهای سنگین و صنعتی مناسب‌اند.

معایب موتور دیزل

صدای بیشتر: موتورهای دیزلی نسبت به بنزینی صدای بیشتری تولید می‌کنند.

آلودگی ذرات معلق: اگرچه CO کمتری تولید می‌کنند، اما ذرات معلق بیشتری دارند.

هزینه اولیه بالاتر: ساخت و خرید موتور دیزل معمولاً گران‌تر است.

فرق دیزل و گازوئیل

دیزل یک نوع موتور احتراق داخلی است که برای کار کردن از سوخت خاصی به نام گازوئیل استفاده می‌کند. در واقع، گازوئیل همان سوخت موتور دیزل است. بنابراین، دیزل به سیستم یا فناوری اشاره دارد و گازوئیل به ماده‌ای که در آن استفاده می‌شود.

چرا موتور دیزل شمع ندارد؟

موتور دیزل شمع ندارد زیرا روش احتراق در آن کاملاً متفاوت است؛ در موتور دیزل، هوا به شدت فشرده می‌شود تا دمای آن به حدی بالا برود که سوخت دیزل پس از تزریق به صورت خودبه‌خودی مشتعل شود، بدون نیاز به جرقه شمع. این فرآیند که به نام احتراق تراکمی شناخته می‌شود، برخلاف موتورهای بنزینی است که برای اشتعال مخلوط سوخت و هوا به شمع نیاز دارند. نسبت تراکم در موتور دیزل بسیار بالاتر (بین 14:1 تا 23:1) است و همین فشرده‌سازی باعث داغ شدن هوا و ایجاد شرایط لازم برای احتراق خودکار سوخت می‌شود. البته در برخی موتورهای دیزل، برای کمک به استارت در هوای سرد از شمع‌های گرم‌کن استفاده می‌شود که نقش جرقه‌زنی ندارند و فقط هوا را پیش‌گرم می ‌کنند.

زمان پاشش سوخت در موتور دیزل

زمان پاشش سوخت در موتور دیزل معمولاً کمی قبل از رسیدن پیستون به نقطه مرگ بالا (TDC) در مرحله تراکم انجام می‌شود. این زمان‌بندی به‌طور دقیق توسط سیستم انژکتور یا پمپ سوخت کنترل می‌شود تا احتراق به‌موقع و کامل انجام شود. تنظیم دقیق زمان پاشش برای افزایش راندمان، کاهش آلایندگی و جلوگیری از ضربه موتور بسیار مهم است.